İstanbul, Balat’ta 7 yıllık restorasyonun ardından geçen ocak ayında açılan Sveti Stefan Kilisesi 120 yaşına girdi.

Bulgar Ortodoks Kilisesi Vakfı mimarlar, tarihçiler, yazarlar ve akademisyenleri buluşturan bir konferans düzenledi. Konferansa katılanlar Ermeni mimar Havsep Aznavour’un dünyanın demirden yapılmış tek prefabrik kilisesi olma özelliği taşıyan Sveti Stefan’ın günümüze kadar en iyi korunmuş metal yapı olduğu konusunda birleşti.

1840’larda 700 bine yakın nüfusa sahip İstanbul cazibe merkeziydi. Osmanlı İmparatorluğu’nun istihdam üssüydü. Her milletten insanlar megakentin ihtiyacını karşılamak için İstanbul’un yolunu tutuyordu.

Bulgarlar da sütçü, abacı, tütüncü, derici, fırıncı ve bahçıvan olarak İstanbul’da aranır olmuştu. Sayıları 50 bine ulaşmıştı. Ancak ibadet için Fener Rum Partikhanesi’nde Rumca dua etmek zorunda kalıyordu.

1839 Tanzimat Fermanı, ile kazanılan haklar Bulgara kendi kiliselerini kurmanın kapılarını açar o kapıyı aralayan ise Osmanlı tarihinin gizemli bir şahsiyeti Stefan Bogoridi’dir. Tarihçi Sinan Kuneralp’e göre Bogoridi veya diğer adıyla Stefanaki Bey, Neo Osmanlıcılık akımının en önemli temsilcilerinden birisiydi. Osmanlı siyasetinde bir bukalemun, siyasi deha, manipülatör ve networking ustasıydı.

İlk gayrimüslim üye

Kotel’de 1770 yılında doğan ve Bükreş’te Yunanca eğitimi alan Bogoridi İstanbul’a gelip Hüsrev Paşa’nın yanında eğitim aldı. Ardından Osmanlı donanmasıyla Mısır seferine çıkan Bogoridi Napolyon’un ordularını püskürtürken hayatı boyunca unutamayacağı bir deneyim kazandı. İstanbul’a dönen Bogoridi Boğdan valiliğine atandı. Ancak Yunan işgaliyle geri çağrılıp Bolu’ya sürgüne gönderildi. 8 yıl sürgünden sonra ani bir kararla 1828’de İstanbul’a çağrılan Bogoridi Edirne’de Ruslarla barış imzalayan heyette yer aldı. Ve 1859 yılında ölene kadar hiçbir mevkide olmamasına rağmen devlet kademesinde görev aldı.

Rumların soydaşlarına baskısından rahatsız olan Tanzimat komisyonunun ilk gayrimüslim üyesi Bogoridi, Padişaha mektup yazarak Bulgar Cemaatine papaz evi kurulması için izin istedi. Padişah izin verince de Haliç kıyısındaki eski evinin arsasını Bulgar Cemaatine hediye etti. Zemin kaygandı. Beton yapı çöküyordu. Bu yüzden mimar Aznavour kiliseyi demirden tasarladı ve buharlı şahmendanlarla dikilen kazıkların üzerine inşa edildi. 1898 yılında görkemli bir açılış yapıldı.

Restorasyona birincilik ödülü

Kilise Yapısal Çelik Derneği tarafından bu yıl tüm ekip olarak restorasyon projesi birincilik ödülüne layık görüldü. Ödülü Taşyapı İnşaat Sanayi A.Ş. adına Musa Taşkın ve mimar Fikriye Bulunmaz, İBB adına Yusuf Taşkın aldı.

10 ayda 120 bin ziyaretçi

Sveti Stefan Kilisesi, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından geçtiğimiz 7 Ocak’ta açıldıktan sonra ilk 10 ay içinde 120 binden fazla kişi tarafından ziyaret edildi. İstanbul’a gelen yabancı hükümet temsilcilerinin de uğramadan gitmediği Demir Kilise, aynı zamanda sanat galerisi ve konserlerlere de ev sahipliği yapıyor. Tenor Zafer Mutlu ve piyanist Rustam Rahmedov demir kilisede sahne aldı.

Bulgaristan’da dünyaya gelen ama yaşamlarını İstanbul’da sürdüren ressamlar Pavlina Kopano, Necmi Murat ve Siyka Çirpanova’nın resim ve heykel sergisi de Kilisenin altında bulunan galeride açıldı.

Demir Kilise’nin bahçesine Stefan Bogoridi’nin bir büstü dikildi. Büstün açılışını Bulgaristan Meclisi Kültür ve Medya Komisyonu Başkanı ve Eski Kültür Bakanı Vejdi Raşidov, Bulgaristan’ın Ankara Büyükelçisi Nadejda Neynski, Bulgaristan’ın İstanbul Başkonsolosu Angel Angelov ve Bulgar Ortodoks Vakfı Başkanı Vasil Liaze yaptı. Bogoridi Yunan, Roman ve Bulgar tarihinde de değişik izler bıraktı.

Romenlerin nefret ettiği, Yunanlıların adını bile anmadığı Bogoridi, Bulgarların kahramanı, Türkler ise kuşkuyla yaklaşıyor.

Kaynak: Milliyet