Kristal berraklığında ve el deymemiş. Bulgaristan’daki Rodop dağlarında yer alan Gaşnya nehri diğer dağ nehirleriyle birlikte adeta doğa cenneti oluşturuyorlar. Eşsiz bir bitki örtüsü ve hayvan türlerine sahip.

Stanislav Yankov her zaman balık tutmak için buraya gelirmiş. Ama artık neredeyse hiç balık kalmadığını söylüyor.

Stanislav Yankov şöyle konuşuyor: ‘Yıllardır böyle. Burada su oranı giderek azalıyor ve bu nedenle balıklarda gelmiyor. Bazı yerlerde hiç yok’.

Nedeniyse bu beton baraj. Nehrin sularını su üretmek için topluyor. Buradan itibaren neredeyse hepsi bir eletrik santraline pompalanıyor. Ve Gaşnya nehride küçük bir dereye dönüşüyor.

Çevre aktivisti Dimitır Kumanov yıllardır bu enerji üretiminin bu ölümcül etkilerini araştırıyor. Bu artık bir nehir değil. Burada canlıların hayatta kalma şansı yok.

Gaşnya nehrinin suları boru hattından mini bir elektrik santraline akıyor. Özel yatırımcılar tarafından inşa edilmiş ve Avrupa Birliği (AB) tarafında teşvik ediliyor. Kumanov, değerli bir yatırım olsada çevreyi mahvettiğini söylüyor.

Dimitır Kumanov: ‘Devlet yasaları ihlal etselerde işletmecilere karşı hiç bir şey yapmıyor. Buradaki santral NATURA 2000 adlı doğal koruma alanının tam ortasında. Ama burası yok ediliyor ve özellikle AB’den gelen paralarda buna yardım ediyor’.

Kumanov zararın boyutunu bize göstermek istiyor. Komşu vadiye doğru ilerliyoruz. Bir kaç hafta önceki fırtına Şirokolışka nehrinin taşıp beraberinde binlerce ton moloz oluşturmasına yol açmış. O zamandan beri baraj tıkanmış. Nehir yatağındada su oranı azalmış durumda.

Dimitır Kumanov: ‘Buradaki balık geçidini görüyormusunuz. Tamamen tıkanmış. Bunu gördüğümde gerçekten öfkeleniyorum. Çünkü burası bir zamanlar bir nehirdi ve şimdi tek bir kişi buradan kar elde ediyor’.

Kötü havalar Mihalkovo köylülerinin derme çatma baraja kurban gitmelerine neden oluyor. Enerji firmalarının taahütlerine güvenmişler ama sel sularının evlerini nasıl yerinden ettiğinide izlemek zorunda kalmışlar.

Vasil Sirakov: ‘Enerji firmaları burada büyük bir ticaret yürütüyor. Peki ya biz bundan ne elde ediyoruz? Hiç bir şey’.

Bölgede 270’ten fazla elektrik santrali var. Aralarında dev Tsankov barajıda yer alıyor. Çevre örgütlerine göre enerji üretimi çok düşük. Eletriğin küçük bir kısmı su gücüyle elde ediliyor. Yinede Bulgaristan’daki hükümet 300 baraj inşaatına daha onay verildi. Nedenini öğrenmek istiyoruz.

Bölgesel Kalkınma Bakan Yardımcısı Valentin Yovev: ‘Meseleyi bir önceki hükümetten devraldık ve bir çözüm bulmaya çalışıyoruz. Bununla birlikte ilgili uzman ve kurumların her zaman aynı fikirde olmaması gibi bir sorun mevcut. Bu inşaat izinleri izin verildiği için özellikle önemli’.

Sorumluluk başkasına atılıyor ve inşaata devam ediliyor. Ama her inşa edilen barajla sadece doğa değil Bulgarlara turizm imkanı sunan nehirlerde yok oluyor. Tıpkı Balkan dağlarındakiler gibi.

Martin Obreşkov ve Dimitır Manev’in İskır nehrinde küçük bir kano işletmesi var; ama şimdi onlarında işleri için mücadele etmesi gerekecek.

Dimitır Manev: ‘Nehir yeterince hızlı akmazsa kanolarımızında kullanmanın bir anlamı olmayacak’.

Biraz ötede bu korku gerçeğe dönüşüyor. Burada anonim şirketi sahipliğinde Prokopanik barajı bulunuyor. Firma 43 elektrik santralinin sahibi. Devamı da gelecek. Su kahve rengi bir sosa dönüşmüş. Her yanda gaz kabarcıkları yükseliyor. Zemindeki çürüklerden geliyor. Firma sözcüsü bunun doğal bir süreç olduğunu söylüyor.

PVB/PVB enerji şirketi sözcüsü Plamen Dilkov: ‘Nehir yatağını fiziksel ve kimyasal açıdan yakından inceliyoruz. Burada gördüğümüz bizim madahelemizle, yada bizim müdahelemiz olmadan gerçekleşen tamamen doğal mevsimsel süreç’.

BU açıklama çevre aktivisti Kumanov için boş bir bahane.

Dimitır Kumanov: ‘Su şimdiden kirlenmiş durumda. Ayrıca sıcaklık daha yüksek ve daha az oksijen var. Buradaki canlıların ihtiyaç duyduğu bir ortam değil bu’.

Yinede etraftaki betonlaşma oranı giderek artıyor. Barajların ötesinde çok sayıda Bulgar dağ nehri el deymemiş durumda; ama ne kadar öyle kalacaklar? Bu şüpheli.

Deutsche Welle Türkçe’nin hazırladığı videoyu buradan izleyebilirsiniz: