Deutsche Welle Bulgarca’dan Nikolay Tsekov’un yazısı:

Ülke nüfusunun azalma temposuna kıyasla, Bulgaristan ekonomisinin üretkenliği iki misli daha büyük hızla gelişiyor. Buna rağmen Dünya Bankası’nın uzmanları, 2050’den sonra Bulgaristan ekonomisinin belki de asgari emekli maaşlarını ödemekte bile zorlanacağı ihtimalini öne sürüyor. Günümüzde Bulgaristan’da, 35 yaşın altında olup okuma yazması olmayan yaklaşık 160 bin kişi bulunuyor. 21. yüzyılda, hızla gelişen ekonomi şartlarında bu kalifiyesiz insanlar kendilerine zor iş bulabilir. Aynı zamanda bu yaş grubunda bulunan iki misli daha çok kişi üniversite mezunu ve bunlar ekonomiye katkı sağlayabilir. Soru şu: Bu insanlar, kendi ülkelerinde kalıp çalışmak ve aile kurmak için nasıl teşvik edilebilirler?

Büyük kadro yetersizliği

Bulgar Bilimler Akademisi (BAN)’nin nüfus krizinin sonuçlarına yönelik araştırmasına göre, eğitimli gençler gelirlerinin iyi olmasını ve yüksek alım gücüne sahip olabilmelerini istiyorlar. Ayrıca, bu insanlar kariyer yapma imkanlarına ve lisans yapıp profesyonel gelişmeye büyük önem veriyor. Genç uzmanlar, kendi seslerine kulak verilmesini istiyor. Daha yaşlı çalışanlara kıyasla onlara göre, müdürleriyle ve şirketin ya da kurumun yöneticileriyle geri dönüşüm önemli bir rol oynuyor.

Gençler, iş veya sosyal sigorta kanununun ihlali durumunda haklarını daha ısrarcı bir şekilde arıyor. Halihazırda Bulgaristan’da, büyük ve orta ölçekli şirketler genç işçilere ve çalışanlara mesleki gelişime yönelik kurs imkanları sunuyor. Fakat Avrupa Birliği ortalamasına göre bu oran yaklaşık dörtte üçe denk geliyor.

Son üç yıldan beri iyi kalifiye sahibi gençler ülkeye geri dönüyor, fakat buna ragmen sağlık ve mühendislik gibi kilit sahalarda beyin göçü sorunu hala çözüme kavuşmuş değil. Bu bağlamda, Batı dillerinin geniş biçimde okutulduğu birkaç lisenin Bulgaristanlı işverenlere açığı bulunan meslekler için kadro yetiştirecek olan profesyonel kolejlere dönüştürülmesi girişiminin başarısız kalması önemli bir gösterge sayılır. Bulgaristan’da Sanayi Sermayesi Birliği Başkanı Vasil Velev’e göre, ebeveynlerin buna karşı çıkması, çocukların ülkede geleceklerinin bulunmadığına yönelik yaygın olan kanaatten kaynaklanmaktadır.

Vasil Velev: “Profesyonel eğitim yürümüyor, çünkü ebeveynler çocuklarının dil liselerinde okumalarını ve yurtdışında iş bulmalarını istiyor. Mesela, Teknik Üniversitesinde Bulgaristan’ın makine mühendisliği açısından kilit sayılan hidrolik ve pnevmatik gibi bölümler okutulmuyor. Bu bölümlerde bir öğrenci bile yok iken, işverenler olarak becerikli gençleri burslu olarak bize gelmelerini nasıl teşvik edebiliriz?”

“Yaş bağlılığı katsayısı”na yönelik tahminlerin de son derece endişe verici oldukları kaydediliyor. Yani, ekonomide çalışan bir kişi kaç emekliye, çocuğa ve kamusal alandaki görevliye bakıyor. 2017’nin sonlarında, 10 emekliye ve 15 yaşın altında bulunan çocuğa aktif yaşta bulunan 18 kişi düştüğü kaydedilirken, bunların ekonomik bakımdan üretken olmayan branşlarda çalıştıkları veya işsiz oldukları belirtiliyor.

Halihazırda özel sektörde istihdam edilen 1,7 milyon kişinin 2,2 milyon emeklinin maaşlarını, devlet ve belediyelerde çalışanların (yönetici, devlet ve belediye memuru, öğretmen, polis, asker vb.) maaşlarını temin ediyor olmaları üzücü bir gerçek.

2050’de, Bulgaristanlıların ancak yüzde 50’si çalışabilecek yaşta olacak

Yüzyılın ortalarına doğru çalışacak güçte bulunan Bulgaristanlıların sayısının yüzde 40 oranında azalması bekleniyor, Dünya Bankası’nın uzmanlarına göre bu orantı dramatik bir biçimde kötüye gidecek. 2050’ye kadar ülke nüfusunun üçte birinin 65 yaş ve üzerinde olması beklenirken, ancak yüzde 50’si çalışabilir güçte bulunacak. Halihazırda ise Bulgaristanlıların yüzde 60’ı çalışabilecek güçtedir.

Bulgaristan’da nüfus eğilimlerinin ekonomik sonuçlarını ele alan bankanın analizine göre, “yaşlanmanın bedeli” ekonomik kalkınmadan yılda en az yüzde 1 pay alacak.

Dünya Bankası bir başka konuda daha alarm zilleri çalıyor: Bulgaristan, okuma yazma bilmeyen liseli bakımından Avrupa birincisi. PİSA testine göre, 15 yaşındaki her on öğrenciden dördü okuma ve basit aritmetik problemlerde dahi son derece düşük performans göstermiş. Bu sonuçlar, Bulgaristan’da lise bitirenlerin lise eğitiminde örnek model olarak gösterilen Finlandiya ve Estonya gibi ülkelerdeki yaşıtlarına kıyasla gerçekte beş yıl daha az okudukları anlamına geliyor.

İşte PİSA’nın araştırmasına katılan bu Bulgaristanlı nesiller, sayılı yıllardan sonra milli ekonomide istihdam edilen iş gücünün omurgasını oluşturacak.

Bakış.bg